28 Janar 2025

Fondi Monetar Ndërkombëtar ka publikuar raportin për vitin 2024 për Shqipërinë. Në faqen zyrtare të FMN-së është publikuar raporti ditën e sotme, bashkë me propozimet që duhen ndërmarrë për të rritur ekonominë e vendit dhe për të kaluar vështirësitë.

Në raportin e FMN-së theksohet se edhe pse ekonomia ka shënuar rritje gjatë viteve të fundit, sfida kryesore mbetet plakja e shpejtë e popullsisë dhe emigracioni. Një tjetër pikë e prekur në raportin e FMN-së është se ekonomia në Shqipëri po përballet me produktivitet të ulët dhe mangësi qeverisjeje. Po ashtu në raport theksohet se bordi theksoi rëndësinë e thellimit të reformave për të maksimizuar përfitimet e procesit të integrimit në BE.

FMN-ja ka publikuar dhe parashikimet për vitin 2025, ku sipas raportit rritja ekonomike në Shqipëri pritet të jetë 3.5%, nga 3.6% që ishte në vitin 2024. Po ashtu FMN thekson se inflacioni në vitin 2025 pritet të rritet në 2.8%, nga 2.2% që ishte në 2024.

Raporti i FMN për Shqipërinë:

Bordi Ekzekutiv i Fondit Monetar Ndërkombëtar (FMN) përfundoi konsultimin e Nenit IV me Shqipërinë më 17 janar 2025.

Ekonomia shqiptare është kthyer në një ecuri të fortë gjatë viteve të fundit, e mbështetur nga politika të kujdesshme makroekonomike. Prodhimi tani është shumë më i lartë se tendenca e tij para pandemisë falë një sektori turistik në lulëzim. Politikat e kujdesshme fiskale kontribuan në një reduktim të dukshëm të borxhit publik, ndërkohë që politika monetare proaktive, rënia e çmimeve globale të mallrave dhe mbiçmimi i lekut kanë lehtësuar disinflacionin. Mosbalancimet e jashtme janë tkurrur ndjeshëm.

Perspektivat e rritjes pritet të mbeten të qëndrueshme. Pas një zgjerimi prej 3.9 përqind në vitin 2023, rritja reale e PBB-së parashikohet të jetë mesatarisht rreth 3½ përqind në 2024–2029, e nxitur nga konsumi i brendshëm, turizmi dhe aktiviteti i ndërtimit. Inflacioni në fund të vitit 2024 pritet të jetë rreth 2 për qind, nën objektivin e Bankës së Shqipërisë (BSH) prej 3 për qind. Megjithëse efektet bazë nga një rënie e ndjeshme nga muaji në muaj në fillim të vitit 2024 do të rrisin përkohësisht inflacionin në gjysmën e parë të 2025, një kthim i qëndrueshëm në objektiv nuk pritet përpara vitit 2026, duke pasur parasysh shkallën e lartë të inercisë në procesin e inflacionit në Shqipëri. 

Autoritetet pritet të tejkalojnë objektivin e tyre buxhetor për vitin 2024. Me të ardhurat në rrugën e duhur, falë konjukturës së favorshme dhe ekzekutimit të shpenzimeve kapitale të vonuara, suficiti primar parashikohet në rreth 0.5 për qind të PBB-së në vitin 2024, pak më i lartë se sa 0.3 për qind e objektivit buxhetor të PBB-së. Buxheti i vitit 2025 synon një bilanc parësor zero. Raporti i borxhit publik, i parashikuar në rreth 56 për qind në fund të vitit 2024, pritet të bjerë në rreth 50 për qind në vitin 2029 dhe vlerësohet të jetë i qëndrueshëm në periudhën afatmesme.

Dobësitë sistematike në sistemin financiar duken gjerësisht të përmbajtura. Sektori bankar mbetet i mirëkapitalizuar dhe likuid me raporte mesatare prudenciale shumë mbi kërkesat rregullatore. Megjithatë, ekspozimet ndaj huamarrësve të mëdhenj dhe sovranëve të bankave përfaqësojnë burime rreziku, ashtu si dhe zgjerimi i shpejtë i kreditimit të bankave për sektorin e pasurive të paluajtshme, i cili ka parë rritje të vazhdueshme të çmimeve dhe përbën dy të tretat e kredive të pambrojtura valutore.

Pavarësisht nga tabloja optimiste makroekonomike, mbeten sfida të konsiderueshme strukturore. GDP për frymë qëndron në rreth një të katërtën e niveleve të SHBA-së dhe BE-15, në mes të plakjes së shpejtë dhe emigrimit. Reforma të gjera, duke përfshirë përmirësimin e qeverisjes dhe kornizave të menaxhimit të financave publike, rritjen e kapitalit njerëzor dhe produktivitetit, nevojiten për të katalizuar një rritje dhe konvergjencë më të qëndrueshme afatgjatë.

Vlerësimi i Bordit Ekzekutiv

Drejtorët Ekzekutiv ranë dakord me pikën kryesore të vlerësimit të stafit. Ata përshëndetën performancën e fortë ekonomike të Shqipërisë së fundmi, të mbështetur nga politikat e kujdesshme makroekonomike dhe lulëzimi i turizmit. Drejtorët u pajtuan se perspektiva mbetet e favorshme me rreziqe të balancuara gjerësisht, por vunë në dukje sfida strukturore që lidhen me plakjen e shpejtë të popullsisë, emigracionin, produktivitetin e ulët dhe mangësitë e qeverisjes. Ata theksuan rëndësinë e ruajtjes së stabilitetit makroekonomik duke avancuar reformat për të përshpejtuar konvergjencën me BE-në dhe për të promovuar një rritje të qëndrueshme dhe gjithëpërfshirëse.

Drejtorët konsideruan se ruajtja e një suficiti primar vjetor modest krahas përpjekjeve të vazhdueshme për të forcuar menaxhimin e borxhit do të përforconte qëndrueshmërinë fiskale. Ndërsa përshëndetën përparimin në strategjinë afatmesme të të ardhurave të autoriteteve, ata theksuan se do të nevojiten reforma të qëndrueshme të administrimit të të ardhurave dhe politikave tatimore për të adresuar nevojat në rritje të shpenzimeve. Drejtorët theksuan se investimet publike dhe reformat e menaxhimit të rrezikut fiskal, veçanërisht lidhur me ndërmarrjet shtetërore dhe partneritetet publiko-private, mbeten kritike për transparencën fiskale.

Drejtorët ranë dakord se pasiguria rreth perspektivës kërkon një qasje të vazhdueshme të politikës monetare të varur nga të dhënat. Duke qenë se mbiçmimi i qëndrueshëm i lekut vlerësohet të jetë i nxitur kryesisht nga faktorët themelorë, drejtorët theksuan se kursi i këmbimit duhet të lejohet të përshtatet në mënyrë më fleksibël, me ndërhyrjen që shërben si një mjet plotësues për të adresuar luhatjet jothemelore. Peshimi i kujdesshëm i kostove dhe përfitimeve të akumulimit të mëtejshëm të rezervës do të ishte gjithashtu i rëndësishëm.

Drejtorët u pajtuan se vigjilenca e vazhdueshme mbikëqyrëse është jetike duke pasur parasysh xhepat e cenueshmërisë në sektorin financiar lidhur me rritjen e kredisë në sektorin e pasurive të paluajtshme, si dhe me ekspozimet e mëdha të huamarrësve dhe sovranëve të bankave. Ata inkurajuan autoritetet të sigurojnë pajtueshmëri të rreptë rregullatore dhe përafrim më të madh me standardet e BE-së dhe të përmirësojnë paketën e mjeteve makroprudenciale. Thellimi i tregjeve financiare dhe përmirësimi i mbikëqyrjes së institucioneve financiare jobankare janë çelësi për rritjen e elasticitetit dhe ruajtjen e integritetit.

Drejtorët theksuan se nevojiten reforma më të thella për të maksimizuar përfitimet nga procesi i pranimit në BE. Politikat duhet të fokusohen në rritjen e produktivitetit duke nxitur integrimin global të zinxhirit të vlerës, duke hequr barrierat për rritjen e firmës dhe promovimi i aksesit në huadhënien bankare. Përpjekjet e mëtejshme për të përditësuar programet e arsimit dhe trajnimit, avancimi në axhendën dixhitale, nxitja e pjesëmarrjes së femrave në fuqinë punëtore dhe diversifikimi i burimeve të energjisë së rinovueshme do të ishin gjithashtu të rëndësishme. Drejtorët theksuan se investimet e vazhdueshme në infrastrukturë dhe reformat e qeverisjes – duke përfshirë zbatimin e Strategjisë Antikorrupsion 2024–30 dhe zbatimin e mëtejshëm të standardeve ndërkombëtare LPP/LFT – janë prioritetet kryesore.